تپه ازبکی:
محوطه باستانی ازبکی یکی از محوطههای باستانی ارزشمند تاریخی فلات ایران واقع در شهرستان نظرآباد از شهرستانهای استان البرز میباشد. ازبکی محوطه باستانی گستردهای است که از یک تپه بلند مرکزی (تپه الف) به ارتفاع ۲۶ متر از سطح زمینهای اطراف و تعدادی تپه کوتاه تشکیل شدهاست که ارتفاع بلندترین آنها از چند متر تجاوز نمیکند. برای این محوطه باستانی میتوان وسعتی برابر صد هکتار به ابعاد یک کیلومتر در یک کیلومتر در نظر گرفت
محوطه باستانی ازبکی در زمینهای کشاورزی روستا واقع شدهاست. بخشهایی از این محوطه باستانی نه هزار ساله را کارشناسان مرکز باستانشناسی ایران در سال ۱۳۴۸خورشیدی مورد شناسایی قرار داده و در سال۱۳۵۲ به شماره ۹۵۵در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست.
محوطه باستانی ازبکی که بخشی از شهرستان نظرآباد استان البرز را تشکیل میدهد، در روستایی به همین نام قرار دارد که نخستین خشت دستساز بشر را به جهان معرفی کرده است. پس از انقلاب سرنوشت این تپه تاریخی به دست معارضی افتاد که نه تنها کاوشهای باستان شناسی در این محوطه تاریخی را متوقف کرد بلکه با کشت و زرع و کاشت درختان باعث آسیب به بخشهایی از این یادگار ایران کهن شد.
در طول سالهای سال مدیران میراث فرهنگی البرز با گلایه از وجود این معارض، خواستار آزادسازی این تپه تاریخی بودند که تلاشهای آنها کمتر نتیجهبخش بود، تا این که تابستان سال ۱۳۹۵ اعتراض مسئولان میراث فرهنگی، پیگیری اصحاب رسانه و تلاشهای حامیان میراث فرهنگی کشور نتیجه داد و بخشی از این تپه تاریخی آزاد شد و به مالک اصلی خود برگشت.
په ازبکی از شمال به بخش مرکزی شهرستان ساوجبلاغ و رشته کوههای البرز، از جنوب به بخش اشتهارد در شهرستان کرج، از شرق به دهستانهای رامجین و سعید آباد ساوجبلاغ، از غرب به شهرستان آبیک استان قزوین و در ۵۰ کیلومتری غرب شهر کرج قرار دارد.
یان تپه
یان تپه در حدود یک کیلومتری غرب تپه مرتفع ازبکی واقع شده که ابعاد این تپه بیضی شکل است. این تپه دارای آثار معماری از ملات گل و خشت است که نحوه چیدمان دیوارها نشاندهنده این امر است که ساکنان فلات مرکزی ایران در این محوطه، مراحل نخستین معماری خشتی را پشت سر میگذراند و هنوز به رموز و اصول صحیح آن پی نبرده بودهاند.
وجود پاشنههای سنگی در، نشان از آشنایی این جامعه ساکن در فلات مرکزی با فنون در سازی است.
مارال تپه
مارال تپه یکی از تپههای اقماری کوتاه در محوطه ازبکی است و آثار بهدست آمده از معماری این تپه مربوط به تک دیوارها، تنور یا اجاق و گودال دور ریز منحصر میشود.
جیران تپه
جیران تپه در جنوب محوطه ازبکی و با فاصله ۲۵۰ متری تپه مدور و تقریباً مسطح با ارتفاعی در حدود ۲ متر از سطح زمینهای اطراف و قطری در حدود ۵۰ متر وجود دارد. در این تپه بقایای سه دوره عمده فرهنگی پیش تاریخ، عصر آهن و اسلامی شناسایی شده است.
از مهمترین یافتههای جیران تپه، فضای معماری ارزشمندی مربوط به پیش از تاریخ با دیوارهای رنگین و دارای دو صفحه و سکو با کاربری مذهبی (معبد) است. خصوصیات این بنا و بناهای مشابه آن در دشت قزوین جایگاه ویژه اجتماعی، فرهنگی و به ویژه مذهبی را نمایان میسازد.
دوشان تپه
دوشان تپه در فاصله نزدیک به ۳۰۰ متری شمال غرب تپه ازبکی قرار دارد که کاوش در این تپه در دو دوره فرهنگی عصر آهنIII (دوره ماد) و آهنII به دست آمده است.نکته مهم در مورد این نوع قالب اینکه شواهد مربوط به استفاده از آن به دورانهای تاریخی تعلق دارد و شاید کهنترین نوع قالب شناخته شده مربوط به دوشان تپه باشد.
تپه ازبکی میتواند به عنوان نماد البرز معرفی شود
مدیرکل سابق میراث فرهنگی البرز در گفت وگو با خبرنگار ایسنا منطقه البرز اظهار کرد: علیرغم این که بیش از چند سال از استانی شدن البرز میگذرد ولی هنوز یک نماد مشخص و مطرحی که بتواند این استان را به خوبی معرفی کند انتخاب نشده است. وی ادامه داد : تپه ازبکی به عنوان یکی از کهنترین آثار تاریخی البرز که قدیمیترین خشت دستساز بشر را درخود جای داده است میتواند به عنوان نماد البرز معرفی شود.
نگهداری نمادین یک خشت تپه ازبکی در سازمان ملل
مدیرکل میراث فرهنگی استان البرز در بازدیدی که هیات رییسه کنوانسیون گردشگری جهان از تپه تاریخی ازبکی دارند، معتقد است: ایران کوچک علیرغم مساحت کماش نسبت به دیگر استانها دارای جاذبههای تاریخی فاخر فراوان همچون تپه ازبکی است که بدان می بالیم.
وی خاطر نشان کرد: در زمانی که بحث گفتوگوی تمدنها مطرح شد یک خشت از این محوطه تاریخی به عنوان نماد به رییس سازمان ملل اهدا شد که هم اکنون در سازمان ملل نگهداری می شود.
امکان بازدید گردشگران از تپه ازبکی در ایام نوروز فراهم شد
با توجه به اینکه مالکیت تپه ازبکی از بخش خصوصی آزاد شده و زیر نظر سازمان میراث فرهنگی اداره می شود بازدید از آن برای عموم آزاد شده و در ایام نوروز هم مراسم نوروزگاه در محوطه این تپه باستانی برگزار شد، که بااستقبال بینظیر مردم روبه رو بود.